پرسش :

منظور از عبارت (واعلم کل ابيض و اسود) در خطبه غدير چيست؟

پاسخ :
پيامبر اکرم ـ صلي الله عليه و آله و سلم ـ در واپسين سال عمر شريف شان موقع برگشت از آخرين حج که به حجة الوداع معروف است به امر خداوند در محلي به نام «غدير خم» که چشمه اي است در محل جحفه، دستور توقف بر کاروان حج صادر کردند، اين در حالي بود که هوا به شدت گرم بود و مخصوصاً اين توقف در هنگام ظهر بود، حرارت و گرمي هوا بيشتر احساس مي شد، ولي حضرت با اين اعلام توقف منظور مهمتري داشتند که در چنين شرايطي، کاروان حج را متوقف مي کنند و نيز محلي که انتخاب شد، تقريباً حکم سه راهي داشت يعني برخي از گروه هاي حاضر در کاروان در اين منطقه از سايرين جدا شده و به مناطق و محل زندگي خود بر مي گشتند. لذا حضرت خواستند اين امر مهم را قبل از اين که مردم پراکنده شوند، ابلاغ نمايند. لذا بعد از برگزاري نماز ظهر به جماعت، حضرت مردم را جمع مي کنند و خطبه اي رسا بيان مي فرمايند که معروف به «خطبه غدير» است.
بعد از حمد و ثناي الهي و بيان مطالبي ديگر مي فرمايند: «همانا خداوند متعال اين آيه را نازل فرموده است: «آنچه از خدا بر تو نازل شد به خلق برسان که اگر نرساني، تبليغ رسالت و اداء وظيفه نکرده اي و خدا تو را از شر و آزار مردمان محفوظ خواهد داشت».[1]
و جبرئيل از طرف خداوند به من امر نموده که در اين محل (که گروه مسلمانان از هر نژاد و قبيله و طايفه و رنگ و... حضور دارند) بايستم و هر سفيد و سياهي را آگاه نمايم به اين که: علي بن ابي طالب برادر من، وصي من، خليفه من، پيشواي بعد از من است، من از جبرئيل درخواست کردم که پروردگارم مرا از انجام اين امر برکنار فرمايد. زيرا مي دانستم که افراد باتقوا کم و موذيان و ملامت کنندگان زيادند که مرا به پيوستگي زياد (الفت زياد) با علي نکوهش مي کنند و از توجه زياد من به علي به حدي نگران و بدبين هستند که مرا اُذُن «گوش» ناميده اند... پس اي گروه مردم اين را بدانيد همانا خداوند او را (علي ـ عليه السلام ـ ) به عنوان ولي و امام بر شما نصب کرده و اطاعت امر او را بر همه واجب فرموده، حکم او جاري و گفتار او نافذ است. و هر کس با او مخالفت نمايد از رحمت خدا دور است، و کسي که او را تصديق کند مشمول رحمت پروردگار است.[2]
از محتواي کلام در اين خطبه و نيز مواردي که در جاهاي ديگر از پيامبر اکرم ـ صلي الله عليه و آله و سلم ـ با اين عنوان «کل ابيض و اسود» استفاده شد چنين به دست مي آيد که منظور حضرت اين بود که «من مأمور شدم، آگاه کنم هر فرد سياه پوست و سفيد پوست را» يعني تمام مردم از هر نژاد و قبيله اي که باشند از هر رنگي که باشند و کنايه از کل مردم است.
چنانچه از پيامبر ـ صلي الله عليه و آله و سلم ـ نقل شده است که فرمودند: «إني بعثت الي الناس کافة الاحمر و الاسود؛ يعني من مبعوث شدم براي هدايت جميع انسان ها چه سرخ پوست باشد، چه سياه پوست».[3]
و در عبارتي ديگر فرمودند: «بعثت الي کل ابيض و اسود».[4]همان طور که گفته شد کنايه از آگاه کردن مردم از جانشيني علي ـ عليه السلام ـ توسط پيامبر ـ صلي الله عليه و آله و سلم ـ مي باشد. و کلام حضرت پيامبر ـ صلي الله عليه و آله و سلم ـ در همين واقعه غدير که فرمودند: «فليبلغ الشاهد الغائب»[5] يعني آنها که حضور دارند مراتب را به غائبين ابلاغ نمايند، قرينه اي است که منظور پيامبر ـ صلي الله عليه و آله و سلم ـ کل مردم مي باشد.

معرفی منابع جهت مطالعه بیشتر:
1ـ ترجمه الغدير، جمعي از نويسندگان.
2ـ قهرمان غدير، شيخ خيرالله اسماعيلي.

پی نوشتها:
[1]. مائده / 67.
[2]. اميني، عبدالحسين، الغدير، قم، مرکز الغدير، 1416ق، ج1، ص424؛ و با اندکي تفاوت، طبرسي، احمد بن علي، الاحتجاج، دارالنعمان بي تا، ج1، ص73؛ سيد بن طاووس، علي بن موسي، التحصين، مؤسسه دارالکتاب، 1413ق، ص580.
[3]. هيثمي، نورالدين، مجمع الزوائد، بيروت، دارالکتب العلميه، 1408ق، ج8، ص259.
[4]. همان.
[5]. الغدير، همان، ج1، ص658؛ شوشتري، قاضي نورالله، احقاق الحق و ازهاق الباطل، قم، مکتبة آيت الله المرعشي، 1409ق، ج4، ص225.
منبع: اندیشه قم